Skites

Στο Άγιον Όρος οι μοναχοί δεν ζουν όλοι στις Ιερές Μονές ή στην πρωτεύουσα των Καρυών. Από την εποχή του Αθα­νασίου του Αθωνίτη, που συνάθροισε μερι­κές από τις μικρές μοναστικές κοινότητες που υπήρχαν, τις "Λαύρες", στη Μονή της Με­γίστης Λαύρας, την πρώτη Μονή στον Άθω, πολλοί μοναχοί ζούσαν σε μικρές οργανω­μένες μοναστικές κοινότητες, με κοινά χα­ρακτηριστικά τους τη εργασία και την κοινή λατρεία. Οι ερημίτες, αντίθετα, πάντα ζού­σαν και προσεύχονταν, στις ταπεινές τους Καλύβες ή σε σπηλιές.

Στο Άγιο Όρος υπάρχουν περίπου 20 Σκή­τες, μεγαλύτεροι δηλαδή οικισμοί κτισμένοι γύρω από ένα ναό, το "Κυριάκο".

Ουσιαστικά οι Σκήτες διαφέρουν από τα Κε­λιά ως προς την οργάνωση. Η Σκήτη διευθύ­νεται και διοικείται από τον Δικαίο μαζί με το συμβούλιο των Συμπρακτόρων οι οποίοι εκλέ­γονται από την σύναξη όλων των αδελφών της Σκήτης. Το διακόνημα του Δικαίου αναλαμ­βάνουν εκ περιτροπής οι γέροντες των Κα­λυβών της Σκήτης.

Σε αντίθεση με τις Σκήτες, τα Κελιά διοικού­νται από τον μοναχό που αναγνωρίζεται ως Γέροντας του συγκεκριμένου κελιού από την κυρίαρχη Μονή.

Ανάμεσα στα πιο ονομαστά Κελιά είναι το "Αξιον Εστί" στα βόρεια των Καρυών σε από­σταση μισής ώρας. Στον Άθω υπάρχουν πολ­λά μικρότερα Κελιά διασκορπισμένα. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον, παρουσιάζει λόγω της ιστορίας του, το Ρωσικό Κελί "Αμπιτέλ" που ανήκει στη Μονή Χελανδαρίου χρονολογείται από την εποχή του Αγίου Σάββα και είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιγνάτιο. Με υποστήριξη των Ρώσων, οικοδομήθηκαν πολλά και μεγαλοπρεπή κτίρια με μεγάλες πτέρυγες ξενώνων, τεράστια κουζίνα, μεγαλοπρεπή χώρο υποδοχής και πολλά εργαστήρια. Εδώ δημιουργήθηκε το κέντρο της "αδελφότητας" των Ρώσων Αθωνιτών μοναχών. Όλη όμως αυτή η μεγαλοπρέπεια χάθηκε σε μια πυρκαγιά το 1905 και το Κελί ποτέ δεν ανάκτησε το προηγούμενο μεγαλείο του.

Οι Σκήτες και τα Κελιά ανήκουν στις κυρίαρχες Μονές, αν και μέχρι ενός σημείου είναι αυτοδιοίκητα.

Συχνά προσφέρουν τα προϊόντα της εργασίας τους, όπως φρούτα και λαχανικά και σε αντάλ­λαγμα προμηθεύονται όσα προϊόντα δεν μπο­ρούν να παράγουν. Οι μοναχοί αυτών των "εξαρτημάτων" επισκέπτονται συχνά τις κυ­ρίαρχες Μονές, κυρίως όμως κατά τις μεγάλες πανηγύρεις των πολιούχων αγίων τους.

Από τις Σκήτες του Αγίου Όρους, μερικές εί­ναι μεγάλης ηλικίας, όπως αυτή της Αγίας Άννας που χρονολογείται από το 1007. Άλλες πάλι είχαν τεράστιες διαστάσεις αλλά σήμε­ρα είναι ερειπωμένες, όπως π.χ. το "Σεράϊ", η Σκήτη που οικοδομήθηκε με χρήματα του Ρώσου τσάρου Αλεξάνδρου Β'.