Iερά Μονή Φιλοθέου

Ίδρυση: Τέλος 10ου αιώνα
Ιδρυτής: Όσιος Φιλόθεος
Εορτάζει: 25 Μαρτίου
Bιβλιοθήκη: 250 χειρόγραφα
Συλλογή: Η αμφιπρόσωπη εικόνα της Βρεφοκρατούσας Θεοτόκου, με την Σταύρωση στο πίσω μέρος

 

H Iερά Μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους, βρίσκεται σε ένα ψηλό οροπέδιο, στα νότια της Μονής Ιβήρων, περιβαλλόμενο από βλάστηση πυκνή και αρδευόμενο από πλούσιες πηγές, ορθώνεται στραμμένο προς τη θέα του βορείου Αιγαίου και της νήσου Θάσου, το Μοναστήρι του Φιλόθεου. Η αρχαιότερη γνωστή μνεία της Μονής, υπάρχει σε έγγραφο του 1015 όπου υπογράφει και ο «Γεώργιος μοναχός και ηγούμενος Φιλοθέου». Το συμπέρασμα από τις μαρτυρίες και άλλων πηγών είναι ότι η Μονή ιδρύθηκε αρκετά ενωρίτερα, κατά τον 10ο αιώνα, από τον όσιο Φιλόθεο, σύγχρονο του αγίου Αθανασίου ιδρυτού της Μεγίστης Λαύρας. Καθώς προκύπτει από έγγραφο του 1017, η Φιλοθέου ταυτίζεται με τη Μονή της Πτέρης: «της Πτέρης ήγουν του Φιλοθέου», που λειτουργούσε ήδη τον 10ο αιώνα και πήρε το όνομα ίσως από το υδρόφιλο φυτό που ευδοκιμεί εδώ.

Απ' τους βυζαντινούς αυτοκράτορες, την ευεργέτησαν περισσότερο ο Νικηφόρος Γ' ο Βοτανειάτης (1078-1081), που χρηματοδότησε έργα οικοδόμησης, και ο Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος, που την ευνόησε ιδιαίτερα, και για το λόγο ότι επέλεξε ως πνευματικό (πατέρα) του βασιλικού οίκου τον ηγούμενο της Μακάριο, άνδρα «το ευσταθές και φιλάρετον έχοντα ... εν εαυτώ επανθούν χαριέντων».

Ο Ανδρόνικος, εκτός από την παροχή ετήσιας συνδρομής δέκα μεγάλων ταλάντων, δώρισε στη Μονή, κατά την επιθυμία του Μακαρίου, και το δεξιό χέρι του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Επί πλέον, με επίσημα έγγραφα επικύρωσε την κυριότητα της Μονής σε μετόχια (κτήσεις εκτός Αγίου Όρους). Σε ακόμη μία επιβεβαίωση των κτήσεων της προέβη με έγγραφο και ο αυτοκράτορας Ιωάννης Ε'.

Την εποχή της Τουρκοκρατίας, η Μονή αναδεικνύει δύο μεγάλα πνευματικά αναστήματα με εξωαγιορειτική δράση. Τον 16ο αιώνα, τον Διονύσιο, τον γνωστό ως «εν Ολύμπω», και τον 18ο αιώνα, τον Κοσμά τον Αιτωλό, που τιμάται ως ισαπόστολος για τις αφυπνιστικές διδαχές του: ίδρυσε πάνω από 1.000 σχολεία και έδρασε σε μία περίοδο που η παρατεταμένη τουρκική καταπίεση άρχισε να λυγίζει την αντοχή των υποδούλων.

Το 1871 η Μονή υπέστη μεγάλη καταστροφή από πυρκαγιά. Κατά την ανοικοδόμηση που άρχισε αμέσως, ξαναδομήθηκαν οι πτέρυγες, δημιουργώντας έναν τετράπλευρο περίβολο σχεδόν πλήρη, εκτός δηλαδή από το δυτικό τμήμα της βόρειας πτέρυγας που συμπληρώθηκε στη δεκαετία του 1990, με κτίριο που στεγάζει τη βιβλιοθήκη και το σκευοφυλάκειο.